birleşik sözcükler ne demek?
Birleşik Sözcükler
Birleşik sözcükler, iki veya daha fazla sözcüğün anlamca kaynaşarak yeni bir kavramı karşıladığı sözcüklerdir. Bu sözcükler, oluşum şekillerine ve anlam ilişkilerine göre farklı türlere ayrılabilir.
Oluşum Şekillerine Göre Birleşik Sözcükler:
- İsim + İsim: Bu tür birleşik sözcüklerde iki isim bir araya gelerek yeni bir isim oluşturur. Örnek: denizanası, hanımeli
- Sıfat + İsim: Bir sıfat ve bir isim bir araya gelerek yeni bir isim oluşturur. Örnek: akşamsefası, büyükbaba
- Fiil + İsim: Bir fiil ve bir isim bir araya gelerek yeni bir isim oluşturur. Örnek: uyurgezer, dedikodu
- Fiil + Fiil: İki fiil bir araya gelerek yeni bir fiil oluşturur. Örnek: gidegelmek, uyuyakalmak
- Zamir + Fiil: Bir zamir ve bir fiil bir araya gelerek birleşik fiil oluşturur. Örnek: Bana%20kalırsa
- Ünlem + Fiil: Bir ünlem ve bir fiil bir araya gelerek birleşik fiil oluşturur. Örnek: Vurkaç
- İkilemeler: Anlamı pekiştirmek veya güçlendirmek amacıyla tekrar edilen kelimelerle oluşur. Örnek: aşağı%20yukarı, er%20geç (Bu örnek tam olarak birleşik kelime sayılmasa da, birleşik kelime özelliği gösterebilir.)
Anlam İlişkilerine Göre Birleşik Sözcükler:
- Anlam Kayması (Mecaz Anlam): Sözcüklerden biri veya her ikisi birden gerçek anlamından uzaklaşarak mecaz anlam kazanır. Örnek: aslanağzı (çiçek adı)
- Anlam Değişmesi: Sözcükler anlamlarını korur ancak bir araya geldiklerinde yeni ve farklı bir anlam ifade ederler. Örnek: devlet%20kuşu (talih, şans)
- Tür Değişmesi: Bir sözcüğün türü değişerek birleşik sözcük oluşturulur. Örnek: biçerdöver (fiilden isim)
Birleşik Sözcüklerin Yazımı:
Türk Dil Kurumu (TDK) yazım kurallarına göre bazı birleşik sözcükler bitişik, bazıları ise ayrı yazılır. Bu konuda TDK'nin güncel yazım kılavuzuna bakmak önemlidir. Genellikle anlam kaybına uğrayan veya kalıplaşmış birleşik sözcükler bitişik yazılır.